Triticale

چاودُم  يا تريتيكاله ، يك غله جديد است كه از طلاقي گندم جنس triticum و چاودار  جنس secale بدست آمده است . نام اين غله از نام علمي گونه هاي به وجود  آورنده ي آن گرفته شده است كه گندم به عنوان گياه مادر و دانه هاي گرده از  چاودار گرفته شده اند . دليل اين تلاقي مزاياي بازدهي بالاي گندم و رشدونمو  آن در آب وهواي مختلف و سختي دانه چاودار است . 

اين  غله برحسب گونه هاي گندم و چاودار به كار رفته ممكن است بهاره يا زمستانه  باشد . گياهي است يكساله و خودبارور (درصد كمي خاصيت دگرباروري دارد) و  بيشتر شبيه گندم است تا چاودار ولي در مقايسه با گندم از قابليت رشد و  مقاومت بيشتري برخوردار بوده و براي شرايط آب و هوايي و زميني نامناسب  توصيه مي شود . 

خصوصيات گياه شناسي

انواع  تجاري اين غله داراي 42 كروموزوم بوده واز نظر ژنتيكي هگزاپولوئيد مي  باشند . همچنين برحسب نوع گندم انتخابي مي تواند اكتاپلوئيد باشد كه به  دليل ناسازگاري عمومي گونه گندم بكاررفته (گندم هگزاپلوئيد) و ژنوتيپ گياه  چاودار ، اين نوع تريتيكاله از عملكرد پايين تري برخوردار است . 

ریشه  تریتیکاله مشابه والدین خود می‌باشد. تعداد ریشه‌های جنینی (اولیه) در  ارقام مختلف از 1 تا 7 عدد متغیر است اما معمولاً بین 3 تا 5عدد می‌باشد.  ریشه‌ها از رطوبت موجود در 15 تا 45 سانتیمتری خاک استفاده می‌کنند و نسبت  به گندم و چاودار بیشتر در لایه‌های سطحی خاک متمرکز شده‌اند. شکل خارجی  دانه کاملاً شبیه به گندم و چاودار می‌باشد اما دانه تریتیکاله بلندتر از  گندم است و 10-12mm طول و 3mm عرض دارد . گلدهی در تریتیکاله همانند گندم  است اما رسیدگی اغلب آهسته‌تر صورت می‌گیرد در نتيجه مدت گلدهی تريتيكاله  نسبت به گندم طولانی‌تر است . 

شرايط رشد گياه

ترتیکاله  به دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی متفاوت سازگاری دارد؛ و همین عامل آن را  به عنوان یک گیاه شاخصی در میان غلات معرفی می‌نماید. تریتیکاله از  آنجایی‌که ارزش غذایی بالاتری نسبت به چاودار دارد می‌تواند جایگزین مناسبی  برای چاودار مخصوصاً در نقاطی که کشت گندم امکان‌پذیر نیست یا عملکرد  مناسبی از آن به دست نمی‌آید باشد این امر یک امتیاز اقتصادی مهم در نقاط  مختلف دنیا برای این گیاه محسوب می‌گردد . 

اين  دانه ها به دليل دوره رشد طولانی ، احتیاج به طول روز زیاد دارند . حداقل  دما برای شروع جوانه زنی 5درجه سانتیگراد، دمای مطلوب 20 درجه سانتیگراد و  حداکثر دما برای شروع جوانه زنی 30 درجه سانتیگراد مي باشد و مقاومت به  سرما در بعضی از واریته‌ها (گونه) ، مشابه گندم و چاودار زمستانه است و  همچنین مقاومت تریتیکاله نسبت به دماهای کم در اوایل دوره رشد رویشی بیشتر  از گندم است. در نواحی مختلف دنیا تریتیکاله جایگزین مناسبی برای چاودار در  خاک‌های غیر حاصلخیز و شنی می‌باشد با این تفاوت که عملکرد آن در این  نواحی به مراتب بیشتر است. همچنین اين غله دامنه سازگاری وسیعی به کاشت در  خاک‌های اسیدی با اسدیسته (PH) کم دارد و تریتیکاله گیاهی است مقاوم به  شوری ، به خصوص در مراحل اولیه رشد كه اين ويژگي در مقايسه با گندم و جو  کاملاً مشهود است.

• اين  غله براي اولين بار به صورت تجاري در امريكا توليد شد و امروزه كشورهايي  مانند فرانسه ، آلمان ، اسپانيا و بلژيك بزرگترين توليدكنندگان اين غله  هستند .
• تریتیکاله یک منبع  غنی از آهن، مس، روی، فسفر، کلسیم، پتاسیم و منیزیم و همچنین ویتامین‌های  ضروری، از جمله کل خانواده B و مقادیر قابل توجهی ویتامین E می‌باشد كه به  همين سبب در كنترل ديابت ، بهبود هضم وفشارخون موثر است .
• اين  غله در كنارتمامي ويژگي هاي مطلوب ، داراي معايبي نيز مي باشد كه شامل  ظاهر چروكيده ، وجود شكاف طولي عميق كه محلي براي تجمع ميكروب ها و به خصوص  قارچ ها است ، كيفيت پروتئين هاي تريتيكاله نسبت به گندم پايين تر مي باشد  اما داراي پروتئين بيشتري نسبت به گندم است و همچنين هكتوليتر (وزن 100L  از غله) در تريتيكاله كم است .